TYT,YKS TÜRKÇE SIFATLAR ÖNADLAR KONU ANLATIMI,DERS NOTU PDF

TYT TÜRKÇE SIFATLAR ÖNADLAR KONU ANLATIMI,YKS TÜRKÇE SIFATLAR ÖNADLAR KONU ANLATIMI,DERS NOTU PDF, TYT TÜRKÇE SIFATLAR ÖNADLAR DERS NOTU PDF, TYT TÜRKÇE KONU ANLATIMI,

 

SIFATLAR      (ÖNADLAR )

kaynak : derskonum.com

Sıfat:

Bir ismi niteleyen ya da nicelik bakımından belirleyen kelimelere “sıfat” denir.

Bir kelimenin sıfat sayılabilmesi için;

Bir isimden önce gelmesi,(genellikle)

Nitelik ya da nicelik bildirmesi gerekir

Sıfatlar iki ana gruba ayrılır:

NİTELEME SIFATLARI

Varlıkların renklerini, biçimlerini, durumlarını, gösteren sıfatlara denir.

 İsme nasıl sorusunu sorduğumuz zaman alacağımız cevap niteleme sıfatıdır.

Nasıl elma?       Kırmızı elma  (renk)

Nasıl öğrenci?  Başarılı öğrenci  (durum)

Nasıl adam?     Uzun adam  (biçim)

Sıfatlar isimler gibi çekim eki almazlar. Alırlarsa isim görevi yaparlar. (Adlaşmış sıfat olurlar.)

İhtiyar kadın yalvarıyordu.

İhtiyarı hastaneye kaldırdılar.

*İsim görevinde olan bu sıfatlara adlaşmış sıfat denir.

Güzeller,

çalışkanlar,

yaşlı,

mavili gelsin.

BELİRTME SIFATLARI

Varlıkları çeşitli yönlerden belirten sıfatlardır.

Belirtme sıfatları dört gruba ayrılır:

İşaret Sıfatları

Varlıkların yerlerini “işaret yoluyla” belirten sıfatlardır.

Bu elbiseyi alalım.

Şu ev satılıkmış.

O çocuk mu dövdü seni?

Beriki kadın bizim komşumuz.

Öteki araba daha güzeldi.

Böyle soru sorulur mu hiç?

NOT: İşaret sıfatları çekim eki alırsa “işaret zamiri” olur.

Şunu versene.      Şu kitap.

Böylesini görmedim.         Böyle insan.

Soru Sıfatları

Varlıkların yerlerini, sayılarını, durumlarını, soru yoluyla belirten sıfatlardır.

*Cevabı sıfat tamlaması olan cümlelerde soru anlamı sıfatla sağlanmış demektir.

Hangi çocuk seni dövdü?                 Öteki çocuk beni dövdü

Kaç senedir bu evde oturuyorsun?

Hangi kitap daha faydalı olur?

Nasıl bir kazak istiyorsun?

Evi ne renk boyadın?

NOT:Ne, ne kadar gibi sözcükler soru sıfatı, soru zamiri ve soru zarfı olarak kullanılabilir.

NE KADAR meyve aldı?

NE KADARI geldi?

Orada NE KADAR kaldın?

 Belgisiz Sıfat:

İsimlerin nicelik (sayısal) yönüyle belirsizliklerini ifade eden sıfatlardır. Bazı, kimi, çoğu, birkaç, birçok, başka, bütün, biraz, az, çok, herhangi bir, bir...vb.

ÖRNEK:

Bazı öğrenciler çok uysaldır.

Seninle birkaç soru çözelim mi?

Bu arabalar her yıl evimizin önünden geçer.

her konu,  bütün insanlar, birtakım kişiler..   VS

NOT: “Bir” sözcüğü “tek” anlamında kullanılmışsa sayı sıfatı, “herhangi bir” anlamında kullanılmışsa belgisiz sıfattır.MUSTAFA ŞAHİN

Sayı Sıfatları

Varlıkların “sayılarını, sıralarını,  oranlarını, eşit bölünüşlerini”, kısaca nicelik durumlarını belirten sıfatlardır.

1-Asıl Sayı Sıfatları

Varlıkların sayılarını kesin olarak belirten sıfatlardır:

Yirmi öğrenci, elli yumurta

2-Sıra Sayı Sıfatları

Varlıkların “sırasını” belirten sıfatlardır: “-nci” ekleri getirilerek yapılır.

İkinci katta oturuyor.

“İlk ve son” kelimeleri de sıra sayı sıfatı olarak kullanılabilir:

“Yarışta son yarışmacı olmuş.”

3-Üleştirme Sayı Sıfatları

Varlıkların “eşit bölünüşünü” gösteren sıfatlardır. Asıl sayı sıfatlarına “–er, -şer” eki getirilerek yapılır:

Çocuklara beşer ceviz verdim.

İkişer yıl hapis yattılar.

4-Kesir Sayı Sıfatları Nedir

İsimlerin, bütünün kaçta kaçı olduğunu gösteren sıfatlardır.

Örnek : Yüzde bir ihtimal, yarım ekmek, çeyrek (dörtte bir) ekmek, yarıyıl, iki buçuk lira...

* Bu tamlamalarda tamlanan çoğul yapılabilir.

Kardeşlerin üçte bir payları var.

* Tamlayan çoğul yapılıp tamlananla yeri değiştirilebilir:

Yüzde otuz artış düşünülüyor. → Düşünülen artış yüzde otuzlarda.

Topluluk Sayı Sıfatı

Varlıkların sayılarını toplu olarak gösteren sıfatlardır. Asıl sayı sıfatlarına “-(i)z” eki getirilerek yapılır:

Otobüste beşiz bebek vardı.

İkiz kardeşine çok benziyor.

YAPILARI BAKIMINDAN SIFATLAR

Basit Sıfatlar

Yapım eki almamış kök hâlindeki sıfatlardır.

Yeni kalem,                         beyaz çorap,                        eski eser.

Türemiş Sıfatlar

Yapım eki almış sıfatlardır.

Çiçekli örtü,                         tuzsuz yemek,     soğuk içecek

Birleşik Sıfatlar

a-Kurallı Bileşik Sıfatlar

Sıfat tamlamasının sonuna “–li, -lik, -sız” ekleri getirilerek yapılır.

Mavi elbise+li çocuk       

iki ay+lık bebek

beş kuruşsuz adam.

*Bir sıfat tamlamasında isimle sıfatın yerleri değiştirilip sıfata üçüncü kişi iyelik eki “–i” getirilerek yapılır.

büyük bahçe        ------       bahçesi büyük ev

tatlı elma              ------       elması tatlı ağaç

yeni araba            ------       arabası yeni adam.

b-Anlamca Kaynaşmış Bileşik Sıfatlar

İki sözcüğün birleşip kaynaşmasından oluşan sıfatlardır.

açıkgöz öğrenci, uyurgezer adam,

mirasyedi genç, birkaç öğrenci,

birçok insan,       gelişigüzel davranış.

*İsim tamlamaları da sıfat olabilir.

Bal sarısı kazak,    çimen yeşili boya,    apartman kapıcısı Ahmet

Bir sıfat hâl eki almış bir isimle tümlenebilir. Buna tümlenmiş sıfat denir.

Keyfine düşkün adam.     Çocukları seven arkadaşım.

SIFATLARDA KÜÇÜLTME

Azalma, küçülme, acıma ifadesi yüklemek için sıfata eklenen

    “–cik, -cek, -ımsı, -ımtrak, -rak” ekleriyle oluşturulurlar.

Nesnenin niteliğinin azaldığını (küçüldüğünü) ifade eder.

küçücük çocuk,   ufacık eller,          kısacık etek,

çocuksu tavır,      mavimsi gök,       beyazımtırak diş…

PEKİŞTİRME SIFATLARI

             Sıfatın anlamını güçlendirir. Sıfatın ilk sesli harfine kadar olan kısım alınarak “-m, -p, -r, -s” seslerinden uygun olanı eklenir. Bu elde edilen unsur sıfatın başına eklenir. MUSTAFA ŞAHİN

yeşil     ye-m-yeşil             yemyeşil

mavi   ma-s-mavi            masmavi

sert                      se-m-sert               semsert

kirli                      ki-p-kirli kipkirli

temiz                  te-r-temiz              tertemiz

Sıfatlar aşağıdaki şekillerde pekiştirilir.

İkilemeler Yoluyla;

Uzun uzun kavaklar,      güzel güzel çocuklar,

elma elma yanaklar,                      saçma sapan sözler...

İkilemelerin Arasına “mi” soru edatı getirilerek;

İnce mi ince gömlek,      sıcak mı sıcak hava,

yeni mi yeni ev...

Niteleme Sıfatlarının ilk ünlüsünden sonra  “m,p,r, s” ünsüzlerinden uygun olanı getirilerek sıfatın başına eklenir.

Bembeyaz gelinlik,                         yepyeni kitap,

tertemiz ev,                                      mosmor yüz.

Pekiştirmelerde bazen ünlü türemesi de olabilir.      

Sapasağlam elma,                          gencecik kız,

çepeçevre çit,   yapayalnız insan...

SIFATLARDA DERECELENDİRME

Eşitlik:

“Kadar, gibi” sözcükleriyle yapılır. Erzurum kadar soğuk şehir.

Senin gibi güzel bir insan.

Üstünlük:

“Daha” zarfıyla yapılır.

Kitaptakinden daha zor sorular.

Yalnızlıktan daha güzel bir şey.

En Üstünlük Derecesi

“En” zarfıyla yapılır.

En çalışkan çocuk.

En büyük bahçe.

Aşırılık Derecesi

“Pek, çok, fazla, pek çok, pek fazla, gayet..” zarflarıyla yapılır.

Pek fakir aile.  

Çok başarılı öğrenci.

Fazla zor soru. 

Gayet güzel cevap.

SIFATLARIN ADLAŞMASI/ ADLAŞMIŞ SIFAT

                Kimi sıfat tamlamalarında isim olan kelime düşer. Bu durumdaki sıfatlara “adlaşmış sıfat” denir.

                Örnek: İhtiyar adamlar inatçı oluyor.

                               Sıfat + İsim

                İhtiyarlar inatçı oluyor.

                Adlaşmış Sıfat

SIFAT TAMLAMALARI

                Bir sıfatla bir isimden oluşan tamlamalara sıfat tamlaması denir. Sıfatlar her zaman bir isimden önce gelir ve ismi niteler.

tamlayan                             tamlanan

İki                                          kardeş

yeni                                       bina

*Bir sıfat birden fazla ismi niteleyebilir.

Yeni elbiseler, ayakkabılar aldı.

*Birden çok sıfat bir ismi niteleyebilir.

Çalışkan, terbiyeli, sevimli öğrenciler.

FİİLİMSİ SIFATLAR

                Bir ismi niteledikleri için  sıfat, özne, nesne, tümleç aldıkları için fiil olan sözcüklerdir. 7 tane eki vardır:

-an:        Gel-en çocuk,       Gezen hayvan  Akan kan,   Gören göz         Koşan çocuğu yakaladı.   Gülen insan iyidir.

-ası:Yıkıl-ası dağlar, Kırılası eller, Geberesi köpek hırsızı yakalayamadı.          Kahrolası adam yine çocuğu dövmüş.

-mez:Tükenmez kalem, dönülmez yol, Silinmez yazı                                              Bitmez dertler seninkisi. Görünmez kazaya uğradı.

-ar:Yazar kasa, Akar su, Tutar el  Akar sular gelir kaynağıdır.         

-dik:Okunma-dık kitap, Çekilmedik dert, Bildik davranış, Aradığın kişi             Sorduğun adam dayım olur.      

-ecek:Gelecek yıl, Yaşanacak gün,       Sevilecek vatan                                           Göreceğin günler olacak daha.   Okuyacak çocuk belli olur.

-miş:Okumuş adam, ezilmiş çiçek,     bakılmamış bahçe                                        Yetişmiş insan kıymetlidir. Görülmemiş dertleri varmış.

UYARILAR

1-Bazı ekler  sessiz yumuşamasına uğrayabilir.

                -Akacak(-acağ, -eceğ), -dık(-dığ, -diğ)

                Geleceği gün, Aldığın elbise

2-Sıfat-fiillerin sıfat olarak kullanılmadığı durumlar da vardır.

                Ne gelenim var ne  gidenim

                Seni arayan babanmış.

3-Sıfat-fiil eki almış bazı sözcükler kalıplaşarak isim olmuşlardır.

                Dolmuş, yakacak, giyecek...

4-Fiilden türeyen her sıfat fiilimsi değildir.

                Kes-ik el, yırt-ık kitap, kır-ık masa...   

ÜNVAN SIFATLARI

Kişilerin mesleklerini, cinsiyetlerini, makamlarını, lakaplarını belirten  sıfatlara unvan sıfatları denir. Bu sıfatlar sadece insan isimlerini niteler. Bazen isimden önce, bazen sonra gelir: 

           İsmet Bey, Teğmen  Kasım, Ali Amca, Hasan Paşa, Ahmet Reis, Doktor Malik, Ayşe Hanım, Çolak Nebi,                                              Öğretmen Harun...

Ünvan bildiren kelimeler bazen isim göreviyle kullanılır:

            Kardeşim okuyup avukat olacak.(İsim)

            Avukat Burhan, benim kardeşimdir. (Sıfat) 

HAZIRLAYAN: MUSTAFA ŞAHİN

TDE ÖĞRETMENİ